Het Dwarsdiep is onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en valt onder de Kaderrichtlijn Water (KRW). Voor beide programma’s zijn specifieke doelen geformuleerd om de natuur- en waterkwaliteit te behouden of te verbeteren.
Binnen het Natuurnetwerk Nederland streven we onder andere naar de ontwikkeling van graslanden met plantensoorten die afhankelijk zijn van kwelwater en de dieren die daarbij horen. Gedetailleerde informatie over de natuurdoelen vanuit het NNN vindt u in het Natuurbeheerplan van de provincie Groningen.
Voor de KRW verbeteren we de omstandigheden voor waterplanten en waterdieren. Daarbij richten we ons op twee thema’s:
1. Het verbeteren van de waterkwaliteit
2. Het verbeteren van de ecologie, met een evenwichtige samenstelling van vissen, waterplanten en kleine waterdiertjes.
Voor vissen creëren we gebieden waar ze goed kunnen paaien, opgroeien en foerageren (zoeken naar eten). Hiervoor willen we meer stromingsvariatie, verschil in bodemstructuur en afwisseling tussen zon en schaduw. Meer informatie over de KRW is te vinden op de website van Waterschap Noorderzijlvest, en in de factsheets op het Waterkwaliteitsportaal.
In het Dwarsdiep komt diep grondwater vanuit Drenthe onder druk omhoog. Dit noemen we kwel. Binnen het natuurnetwerk herstellen we kwetsbare natuur die afhankelijk is van dit kwelwater. Door de sloten ondieper te maken, voorkomen we dat dit kwalitatief goede grondwater direct wordt afgevoerd naar het Dwarsdiep. Zo kan het kwelwater aan de oppervlakte komen en blijft het beschikbaar voor kwetsbare planten- en diersoorten.
Het Dwarsdiep heeft van nature vrijwel niet gemeanderd. Alleen in het laagste deel lagen vroeger enkele meanders. U kunt ze nog deels herkennen aan de ronding bij het einde van het Wilgenpad of aan de elzen in de Oude Riet.
We gaan de oude meanders niet herstellen. In plaats daarvan krijgt de beek binnen de huidige loop meer variatie en krijgt de beek natuurlijke oevers.
Bovenstrooms van het Dwarsdiep ligt een groot gebied dat het water moet afvoeren via het Dwarsdiep. Als je de beek weer zou laten meanderen betekent dat, dat je een hele brede watergang dwars door de waardevolle hooilanden moet graven. Bovendien heeft de meander veel nadelige gevolgen voor de waterstanden in de hooilanden en zal zij ter plekke veel grondwater afvangen. Ook als je slechts een kleine landschappelijke meander zou graven, zonder de waterafvoerfunctie, zou dit grote gevolgen hebben voor de natuurwaarden in de hooilanden. Bovendien groeit een kleine meander weer heel snel dicht door het gebrek aan stroming in de meander.
De kades langs het Dwarsdiep zijn straks niet meer nodig. De graslanden lopen op een natuurlijke manier over in flauwe oevers naar de beek. Langs de beek en ook langs een aantal hoofdwatergangen laten we de oevers flauwer aflopen. Zo krijg je een langzame overgang van het water naar het land. In de flauwe oeverzones met ondiep water en moerasplanten ontstaat een aantrekkelijk leefgebied voor allerlei waterdieren. Vogels kunnen hier ongestoord broeden en vissen kunnen er paaien, hun eieren afzetten en beschutting vinden. Aan de zuidzijde van de beek mogen de oevers dichtgroeien met elzen en wilgen. Zij vervangen straks de zieke essen, die nu nog aan de zuidzijde van de beek staan. De nieuwe bomen en struiken in de oevers zorgen voor beschaduwing van het water. De monumentale lindeboom zal ook na de inrichting haar schaduw op de beek werpen. Veel dieren houden van de afwisseling van warme plekken en de koelere beschaduwde plekken. De begroeiing langs de beek van bomen, struiken en riet is voor vleermuizen aantrekkelijk om op insecten te jagen.
Op verschillende plaatsen verwijderen we de bouwvoor van het grasland. Dat doen we omdat in de bovenste laag veel voedingsstoffen zitten, die nodig waren voor het voormalige landbouwkundige gebruik. In het natuurgebied streven we juist naar graslanden die van voedselarmere omstandigheden houden. Op een aantal plaatsen zullen we daarom de bovenlaag verwijderen om de voedselarme bodem aan het oppervlak te krijgen. De grond die we verwijderen, kunnen we weer gebruiken voor de buitenste laag van de kades. Zo maken we werk met werk en herstellen we sneller de gewenste natuur.
De waterkwaliteit bestaat uit ecologische en chemische waterkwaliteit. Om deze te verbeteren, pakken we beide aspecten aan. Voor de ecologische waterkwaliteit hebben we eerder al het moerasgebied in de Marumerlage en diverse vispassages aangelegd. Daarnaast verbeteren we de ecologie in en rond het water op verschillende manieren:
• Door lokaal meer variatie aan te brengen in waterdiepte en stroomsnelheid, ontstaat een betere leefomgeving voor vissen en waterdiertjes.
• natuurvriendelijke oevers bevorderen de groei van onderwaterplanten, wat gunstig is voor kleine waterdieren en jonge vissen.
• door ander beheer en onderhoud blijven meer waterplanten staan.
De chemische waterkwaliteit verbeteren we door de lozing van gezuiverd afvalwater verminderen. Momenteel wordt rioolwater gezuiverd in Marum en vervolgens geloosd op het Dwarsdiep. Het rioolwater gaat in de loop van 2025 via een persleiding naar een nieuwe zuivering bij Gaarkeuken. Het gezuiverde water komt dan niet meer in het Dwarsdiep terecht.
De afwatering vanuit het landbouwgebied en dorpen blijft ongewijzigd. Wel werken we in ons hele beheergebied samen met de agrarische sector om de uitstoot vanuit de landbouw zoveel mogelijk te beperken.
Als de waterberging wordt ingezet, houden we water vast dat normaal door het Dwarsdiep stroomt. Dit water komt van het bovenstroomse gebied, onder andere vanaf de zuidkant van de A7 en vanuit Noordwijk.
Nee. Het water zal via hoofdwatergangen zo snel mogelijk naar het Dwarsdiep stromen en zo verder het gebied uitstromen.
Het baggeren is nodig om de watergang op de juiste manier ondieper te maken. In de loop van de tijd slibt een watergang namelijk altijd dicht met modder. Voor de ontwikkeling van nieuwe natuur en een goede doorstroming van het water is een stabiele waterbodem nodig. Daarom halen we de modder uit de watergang..
Als we dit niet zouden doen, zakt de nieuwe laag grond weg in de modder en drukt het alle modder omhoog. Om de gebaggerde modder/slib te kunnen hergebruiken, moet het eerst indrogen tot het vaste grond is. Pas daarna is de grond geschikt om te gebruiken bij het ondieper maken van watergangen of bij de aanleg van kaden.
Ja, de eindhoogte van de kades zal maximaal rond de 1,5 meter boven het maaiveld uitkomen. Bij de meeste kades is het vaak wel nodig om tijdelijk extra hoogte aan te brengen om verzakking en zetting van de bodem te compenseren. Hierdoor zullen de kades in eerste instantie enkele decimeters hoger zijn. De benodigde extra hoogte wordt berekend op basis van de draagkracht van de bodem en de gebruikte grond. Het uitgangspunt is dat een kade duurzaam blijft functioneren (circa 50 jaar) en op kerende hoogte blijft.
We gaan uit van eens in de tien jaar op basis van het onderzoeksrapport 'Droge voeten 2050'. Dit betref een gemiddelde. Dat betekent dat de waterberging ook minder vaak of vaker dan één keer in de tien jaar kan worden ingezet.
De waterberging wordt pas ingezet als het grondwaterpeil binnen de waterberging hoog staat, tot het maaiveld. Dieren en insecten zullen uit instinct al naar hoger gelegen gebieden zijn uitgeweken. En het waterpeil zal langzaam stijgen bij inzet van de waterberging: de bovenste laag water stroomt geleidelijk het gebied in. Verder is de aanwezige natuur ‘natte natuur’, dus de planten en grassen in het gebied kunnen goed tegen een tijdelijk verhoogde waterstand.
Dat verschilt of het gaat om het peil van het grondwater of het oppervlaktewater. Grondwater bevindt zich onder de grond, tussen zand- en kleilagen. Het is grotendeels onzichtbaar en wordt beïnvloed door neerslag, bodemgesteldheid en grondwateronttrekking. Oppervlaktewater is zichtbaar water, zoals sloten, meren en kanalen. Dit water is direct beïnvloedbaar door regenval, verdamping en afvoer. De verantwoordelijkheden zijn als volgt verdeeld:
Zorgt voor de afvoer van regenwater in stedelijk gebied en in dorpen (riolering, drainage). In het buitengebied heeft de gemeente een beperkte rol in grondwaterbeheer. De gemeente heeft een zorgplicht voor grondwater, maar geen directe beheertaak.
Particulieren zijn verantwoordelijk voor het omgaan met regenwater op eigen terrein (bijv. door infiltratie, regenwateropvang of afvoer naar de juiste voorzieningen). Bij grondwaterproblemen zijn bewoners eerst zelf aan zet om maatregelen te nemen (bijvoorbeeld drainage of ophogen van de tuin).
Voor schade veroorzaakt tijdens de aanleg en uitvoering van het project kunt u bij Prolander terecht met uw melding.
Bewoners in het waterbergingsgebied die menen nadeel of schade te hebben door de gewijzigde waterstand of de inzet van de waterberging kunnen nadeelcompensatie aanvragen bij het waterschap. Zie www.noorderzijlvest.nl/nadeelcompensatie-vragen.
Ja, het waterschap mag de waterberging gebruiken, ook als een perceel precies grenst aan het waterbergingsgebied. De huidige grens is tijdelijk, die helpt ons om het werk goed te doen en duidelijkheid te geven over de perceelgrenzen. Na de realisatie van de waterberging, worden de grenzen van de waterberging qua omgevingsplan in overeenstemming gebracht met de aangebrachte verhogingen of buitenkades en een peil van NAP+0.25.
Eigenaren van grond in een waterbergingsgebied moeten toestaan dat hun grond overstroomt of dat wateroverlast voorkomt. Dit is wettelijk verplicht. Ze kunnen elke keer dat dit gebeurt, schadevergoeding krijgen. Dit heet nadeelcompensatie. Als de grond buiten het waterbergingsgebied ligt, geldt deze verplichting niet. Grondeigenaren hoeven dan immers geen overlast te accepteren en kunnen daarom ook geen nadeelcompensatie eisen.
Het waterschap dient nadelige effecten buiten het bergingsgebied te voorkomen of te verminderen. Als er toch wateroverlast of andere problemen ontstaan buiten het bergingsgebied, kan het waterschap maatregelen treffen en met de grondeigenaren bespreken hoe de schade wordt afgehandeld.
Is het project helemaal afgerond? Dan ligt het dagelijks beheer van de waterhuishouding bij het waterschap. Op de contactpagina van het waterschap vindt u de contactgegevens.
De hydroloog van Prolander heeft verspreid over het gebied aangegeven waar peilbuizen moeten worden geplaatst. Dit geldt zowel voor binnen als buiten het in te richten gebied. Omdat een peilbuis het grondwater over een groter gebied monitort, is het niet nodig om overal een peilbuis te plaatsen. In december 2024 zijn, naast de al eerder geplaatste peilbuizen, nog 10 peilbuizen toegevoegd in het Dwarsdiep en één in Polder de Dijken-Bakkerom, ter vervanging van een eerder geplaatste peilbuis. Het meetnet dat nu is aangelegd geeft een goed beeld van de huidige en de toekomstige grondwaterstand in en rond het in te richten gebied.
Als u een peilbuis op uw grond wilt, kunt u contact opnemen met Prolander. Samen met een hydroloog wordt dan beoordeeld of het zinvol is om een peilbuis te plaatsen, of dat er bijvoorbeeld een peilbuis in de buurt gebruikt kan worden voor monitoring van de grondwaterstanden in uw omgeving.
De afgelopen tijd zijn er meerdere sessies georganiseerd met inwoners en ondernemers om wensen en kansen voor recreatief medegebruik in kaart te brengen. Dit heeft een lijst aan ideeën opgeleverd: van suggesties voor tracés, de inrichting van diverse routes, beleefpunten en uitkijkpunten tot het bieden van ruimte voor evenementen of overnachtingsmogelijkheid.
De rode draad in deze ideeën waren steeds de bijzondere verhalen vanuit de cultuurhistorie en de natuurlijke omgeving als aantrekkelijk decor. Er waren echter ook bewoners die liever geen verstoring van de rust en privacy van het gebied willen en het gebied daarom niet te aantrekkelijk voor bezoekers willen maken.
Al deze wensen hebben we zo goed mogelijk op elkaar afgestemd en opgenomen in het Voorlopig Ontwerp (VO). Dit ontwerp is op 26 februari 2025 gepresenteerd aan de omgeving. De Gebiedscommissie heeft op 14 april positief geadviseerd over de voorgenomen maatregelen. Het definitieve ontwerp wordt in het najaar van 2025 gepresenteerd.
Er komt een uitkijkheuvel bij het nieuwe verharde fiets-/wandelpad, vlakbij de nieuwe brug over het Dwarsdiep. Daarnaast komt er een vogelkijkscherm tussen het Dwarsdiep en het Wilgepad De uitzichtpunten krijgen een gezamenlijke, herkenbare uitstraling. De uitkijkheuvel wordt rolstoeltoegankelijk met een verhard pad dat rond de heuvel omhoog loopt.
Nee, een officiële zwemwaterlocatie moet voldoen aan strenge eisen. Het Dwarsdiep voldoet niet aan deze eisen. Zo is een zwemwaterlocatie niet goed te combineren met de natuurdoelen, is de waterkwaliteit nu niet voldoende en is het water niet goed bereikbaar voor hulpdiensten.
Op twee plekken komen nieuwe kanosteigers, nabij de nieuwe fietsbrug. Deze zijn ook geschikt als visplek. In totaal zijn er straks vier vissteigers langs het Dwarsdiep: de bestaande steigers bij de Noorderweg en de brug bij de Hooiweg en de twee nieuwe kanosteigers bij de nieuwe brug over het Dwarsdiep.
In het Dwarsdiep komen enkele drempels en het westelijke deel wordt ondieper gemaakt. Hierdoor is het niet mogelijk om met een boot of sloep voorbij deze drempels te varen. Het blijft wel mogelijk om met de kano over het Dwarsdiep te varen.
De bestaande fietsbrug en fietsdoorsteek ligt midden in een gebied met kwetsbare natuur. Het voorstel is daarom om de fietsdoorsteek inclusief de brug te verplaatsen naar het westen. Dit is een open gebied. Hier is minder kans op verstoring van de natuur.
De exacte locaties zijn nog niet bekend. Wel zijn er een aantal nieuwe wandelroutes uitgewerkt. Qua fietsroutes verandert er niet veel. De bestaande routes blijven, alleen de brug over het Dwarsdiep wordt in westelijke richting verplaatst en daarmee ook het aanliggende fietspad. De wandelroutes zullen de komende maanden verder worden uitgewerkt. We luisteren hierbij naar de verschillende ideeën van bewoners en mensen uit de omgeving.
Er komen naast de bestaande routers in het gebied helaas geen extra ruiterroutes. Dit komt doordat de kosten voor beheer en onderhoud niet binnen het project kunnen worden geregeld. Ook zijn ruiterroutes over onderhoudspaden van waterschap en Staatsbosbeheer niet haalbaar vanwege verstoring in het rustgebied en slijtage van de onderhoudspaden.
We hebben veel reacties gehad van omwonenden en mensen uit het gebied. De reacties zijn soms tegengesteld. In het project draait het steeds om het maken van afwegingen tussen verschillende uitgangspunten en belangen: natuur- en waterdoelen, de privacy van bewoners, de beleving door recreatie, en het eigendom, beheer en onderhoud van paden en objecten. Afgesproken is dat maatregelen alleen voor uitvoering in aanmerking komen wanneer vooraf duidelijk is wie het in eigendom gaat krijgen en wie het gaat beheren en onderhouden.
Er zijn echter ook knelpunten: zoals het feit dat sommige mensen geen wandelpaden willen, terwijl anderen juist wel voorstander zijn. Deze afweging leggen we per knelpunt voor aan de gebiedscommissie. Tijdens de vergadering van de gebiedscommissie op 14 april 2025 is de gebiedscommissie gevraagd om een advies uit te brengen over de te nemen recreatieve maatregelen. Dit advies wordt gegeven aan de opdrachtgevers, de provincie Groningen en waterschap Noorderzijlvest. De opdrachtgevers bepalen of een maatregel wordt uitgewerkt in het definitieve ontwerp. Alle documenten hierover vindt u op de pagina van de gebiedscommissie.
Het projectteam van de gebiedsontwikkeling werkt nu aan een definitief ontwerp. Dit ontwerp wordt vervolgens openbaar gemaakt en waar nodig in keukentafelgesprekken besproken. Daarnaast wordt het ontwerp ter advisering voorgesteld aan de gebiedscommissie Zuidelijk Westerkwartier. De gebiedscommissie adviseert provincie en waterschap of het ontwerp past bij de doelstellingen en opgaves. De gebiedscommissie neemt in haar advies de vragen en zorgen uit de omgeving mee.
Vervolgens besluiten de provincie en het waterschap, na het afwegen van alle feedback en adviezen, of het ontwerp uitgevoerd kan worden. Er volgt voor het ontwerp van het gebied geen formeel besluit waar bezwaar en beroep op mogelijk is, omdat het ontwerp de uitwerking is van het PIP (Provinciaal Inpassingsplan) en Peilbesluit. Deze zijn al formeel vastgesteld en hier was wel formele inspraak, bezwaar en beroep op mogelijk.
Wel willen de provincie en het waterschap dat belanghebbenden met het ontwerp meedenken en hun wensen kunnen delen. Daarom investeren we in buurtgesprekken en bewonersavonden, zodat we zoveel mogelijk reacties kunnen meenemen in het definitieve ontwerp.
Daarnaast zijn er nog vergunningen nodig voor enkele grotere bouwwerken, zoals een gemaal en de aanpassingen aan het watersysteem. Daarvoor gelden de reguliere bezwaarprocedures.
Over de openbare wegen en fietspaden is het mogelijk om met honden te wandelen. In het natuurgebied en op wandelpaden zijn honden niet toegestaan. We weten dat er een wens is voor een losloopgebied of loslooppad. Dat is lastig in te passen. Om tegemoet te komen aan hondenbezitters is er een hondenrondje in de buurt van Boerakker gepland.
Op de uitgemaaide graspaden is wandelen met de hond niet toegestaan. Honden hebben een verstorend effect op de fauna, zowel door hun fysieke aanwezigheid als door hun geur, die ook achteraf verstoring veroorzaakt. Faunasoorten die in de natte gebieden van het Dwarsdiep verblijven zijn bijzonder gevoelig voor verstoring.
Het gebied is vanuit alle dorpen toegankelijk. We verkennen de mogelijkheden met diverse partijen en grondeigenaren om ontbrekende wandelverbindingen richting de dorpen nog nader in te vullen.
• Eind 2022 is het schetsontwerp opgeleverd. In dit ontwerp hebben wij alle doelen en wensen samengebracht en afgewogen.
• In februari 2023 is het schetsontwerp gepresenteerd op de informatieavond.
• Van 2023 tot en met 2025 werken we de plannen in detail uit. Eerst in het Voorlopig Ontwerp (VO) en daarna in het Definitief Ontwerp (DO).
Het Voorlopig Ontwerp is besproken met gebiedspartners, betrokkenen en belangstellenden in één of meerdere gebiedsavonden. Op dit moment stellen we het Definitief Ontwerp op. Het Definitief Ontwerp (DO) gebruiken we om de benodigde vergunningen aan te vragen. De vergunningen komen ter inzage voor inspraak te liggen.
• Na de zomer van 2025 verwachten we dat het ontwerp is afgerond, en dat we daarna het werk kunnen aanbesteden.
• In het voorjaar van 2026 kan de uitvoering beginnen.
• De verwachting is dat de werkzaamheden in 2026 en 2027 plaatsvinden.
Dit zal in het najaar van 2025 zijn, zodra het definitieve ontwerp klaar is.
We weten nog niet of er gevolgen zijn voor eventuele vergunningen. Voorlopig kunnen we verder met de voorbereidingen. We volgen de landelijke ontwikkelingen op de voet.
Bij het uitwerken van de plannen gaan we er vanuit dat alle benodigde grond voor het natuur- en waterbergingsgebied op enig moment beschikbaar komt.
De opdrachtgevers hanteren een grondbeleid waarbij we op vrijwillige basis en met maatwerk alle benodigde gronden beschikbaar krijgen. Een wijziging van het grondbeleid is een bestuurlijke keuze.
Ja, Prolander stelt een overzicht op met direct aanwonenden en betrokkenen. Deze adressen zijn en worden vanuit Prolander benaderd voor een keukentafelgesprek. Informatie uit deze gesprekken is input voor het ontwerp en de benodigde maatregelen. Wordt u vanuit Prolander niet benaderd en heeft u wel vragen? Dan kunt u contact opnemen met Prolander.
Zodra het Definitief Ontwerp (DO) klaar is, worden de detailuitwerkingen eerst aan de keukentafel besproken met direct aanwonenden/betrokkenen.
Dit is nu nog niet bekend. De focus van de opdrachtgevers ligt nu op fase 1, omdat het gebied met een waterbergingsopgave prioriteit heeft.
Ja. Sinds de invoering van de wet Archeologische Monumentenzorg uit 2007, zijn gemeenten verplicht een archeologische verwachtingswaarde op te nemen in hun bestemmingsplannen. Meer informatie over deze eisen vindt u op de website van Bij12.
Afgelopen tijd zijn er vooral veel technische onderzoeken gedaan. Als u een onderzoek en de uitkomsten wilt inzien, kunt u een afspraak maken met Prolander. Op het projectbureau kunt het onderzoek bekijken en kunnen wij u waar nodig toelichting geven.
Ja, deze opmerking wordt meegenomen bij de uitwerking van het Definitief Ontwerp (DO).